αρτηριοσκλήρωση ή αρτηριοσκλήρυνση

Πάθηση που προσβάλλει τα αγγεία και εκδηλώνεται με συμπτώματα που ποικίλλουν ανάλογα με την αρτηρία και το όργανο που αιματώνεται από αυτή. Η α. προσβάλλει περισσότερο τους άντρες, μεταξύ της πέμπτης και της έκτης δεκαετίας της ζωής τους. Αν και το είδος της βλάβης και τα κλινικά συμπτώματα που προκαλεί η α. είναι γνωστά στις λεπτομέρειές τους, δεν μπορεί να λεχθεί το ίδιο και για τα αίτια της πάθησης. Πολυάριθμες θεωρίες από τα αρχαία χρόνια αποδίδουν την α. σε διάφορους παράγοντες. Για πολύ καιρό είχε δοθεί μεγάλη σημασία σε μια διαταραχή του μεταβολισμού των λιπών που κυκλοφορούν με τη βοήθεια του αίματος στον οργανισμό και ιδιαίτερα της χοληστερίνης, που όταν συσσωρεύεται σε μερικές αρτηρίες σε μεγάλη ποσότητα προξενεί βλάβες υπεύθυνες για την πάθηση. Οι θεωρίες αυτές επέβαλαν μια ιδιαίτερη διαιτητική αγωγή σε όσους πάσχουν από α., με σκοπό να αποκλειστούν από τη διατροφή οι ουσίες που, όπως η χοληστερίνη, νόμιζαν ότι ήταν υπεύθυνες για την α. Σήμερα η πάθηση θεωρείται αποτέλεσμα βλαβών των αρτηριών του οργανισμού. Οι βλάβες αυτές αποδίδονται σε διάφορες αιτίες, διαιτητικής ή τοξικής φύσης (κατάχρηση καπνού ή αλκοόλ, συνύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη)· άλλοτε, όμως, είναι αποτέλεσμα φλεγμονής του αρτηριακού τοιχώματος. Οι ανατομικές βλάβες είναι πολλών ειδών, όπως η λιπώδης διήθηση του αγγείου, η οποία έχει επακόλουθο την εκφύλιση, και η σκληρυντική στένωση και αποτιτάνωση του αγγείου. Αποτέλεσμα όλων αυτών των παθήσεων είναι να χάσουν οι αρτηρίες που έχουν προσβληθεί την ελαστικότητά τους και να αδυνατούν να εκπληρώσουν το κύριο έργο τους, δηλαδή τη θρέψη των οργάνων. Γι’ αυτό τον λόγο περιοχές του σώματος που εξαρτώνται για τη θρέψη τους από αρτηριοσκληρωτικά αγγεία παρουσιάζουν ελαττωματική λειτουργικότητα. Πρακτικά η α. μπορεί να προσβάλλει κάθε περιοχή του οργανισμού και να διαταράξει κάθε φυσιολογική λειτουργία. Η α. προσβάλλει συχνότερα το αορτικό τόξο, προκαλώντας την εμφάνιση ανευρύσματος, και τη στεφανιαία αρτηρία της καρδιάς με κλινικές εκδηλώσεις στηθάγχης ή εμφράγματος του μυοκαρδίου. Συχνά η α. εμφανίζεται στις εγκεφαλικές αρτηρίες: σε αυτή την περίπτωση η νόσος εκδηλώνεται κλινικά με προοδευτική πνευματική κατάπτωση, διαταραχή της συμπεριφοράς και αποπληκτικά επεισόδια. Η α. των πνευμονικών αρτηριών προκαλεί αναπνευστική δυσχέρεια και δευτεροπαθή καρδιακή ανεπάρκεια. Και η α. των νεφρικών αρτηριών έχει μεγάλη σημασία, επειδή προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης του αίματος και συσσώρευση στον οργανισμό τοξικών ουσιών που δεν αποβάλλονται πια ικανοποιητικά από το νεφρό που πάσχει. Σχηματική απεικόνιση του μηχανισμού που προκαλεί τον σχηματισμό στο αρτηριακό τοίχωμα αθηρώματος ή αθηρωματικών πλακών με εναπόθεση και συσσώρευση λιποειδών. Σε μια πρώτη φάση η εναπόθεση λιποειδών γίνεται μόνο στον έσω χιτώνα (1, 2, 3)· έπειτα παρουσιάζονται αλλοιώσεις στον μέσο χιτώνα και φαινόμενα αποτιτάνωσης (4, 5) που μπορεί να οδηγήσουν σε θρόμβωση.